Głowienka
Europejska populacja głowienki liczy od 198 do 285 tys. par, czyli od 370 do 680 tys. osobników do- rosłych (BirdLife 2021). Polska po- pulacja, której liczebność jest szaco- wana na 2–11 tys. par, tj. 4–22 tys. osobników, stanowi zaledwie ok. 2% populacji europejskiej. Według MPP, gatunek ten wykazuje spadek liczebności. Został też umieszczony na Czerwonej Liście Ptaków Polski jako jedyny z gatunków łownych. Niemniej inne badania, prowadzone w Polsce, wykazują trend odmienny.
W wielkopowierzchniowym mo- nitoringu obejmującym 27 tys. ha stawów typu karpiowego (33% sta- wów w Polsce) w latach 2019–2022 stwierdzono obecność 10,5 tys. osob- ników. W przypadku samic wykaza- no wzrost liczebności o 22% w sto- sunku do lat 2016–2018 (Jantarski 2022). Zakładając, że dane z moni- toringu wielkopowierzchniowego są wiarygodnym odzwierciedleniem sytuacji głowienki na pozostałych zbiornikach zasiedlonych przez tę grążycę, można szacować, że krajo- wa populacja omawianego gatunku może liczyć ok. 30 tys. osobników.
Pozyskanie łowieckie głowienek w sezonie 2023/2024 wyniosło 849 osobników, tj. 2,83% populacji, przy naturalnej rocznej śmiertelności wy- noszącej nawet 50%.
Ważnym opracowaniem na temat europejskiej populacji głowienki jest publikacja z 2016 r. pt. „Recent changes in the abundance of Com- mon Pochard Aythya ferina breeding in Europe” pod redakcją A.D. Fox. Z zawartych w niej informacji wyni- ka, że niegdyś głowienka była bardzo rzadkim gatunkiem lęgowym w całej Europie. Dopiero od 1850 r. zwięk- szyła swoją liczebność, m.in. dzięki dynamicznemu rozwojowi rybac- twa śródlądowego na Starym Kon- tynencie, a zwłaszcza rozbudowie stawów rybnych, które zapewniły jej dogodne siedlisko. Następna eks- pansja gatunku była konsekwencją eutrofizacji zbiorników wodnych, procesu, który trwał do lat 50. XX w. Spadek liczebności głowienki, który obserwujemy w ciągu ostatnich 30 lat (zwłaszcza w Europie Wschod- niej), jest prawdopodobnie zwią- zany z intensyfikacją hodowli ryb słodkowodnych (lub zaprzestaniem gospodarki rybackiej) i ze zmianami jakości wody.
Dodatkowym i istotnym czynnikiem warunkującym obecność głowienki jest jej powiązanie z występowaniem mewy śmieszki (Chroicocephalus ridibundus), która w ostatnich trzech dekadach także odnotowuje duży spadek liczebno- ści. Badania awifauny środowisk wodnych pokazują, że niektóre gatunki, w tym m.in. głowienka, czernica czy perkoz zausznik, wręcz „uzależniają” swoje występowanie od sąsiedztwa kolonii mewy śmiesz- ki. Na skutek zaniku lokalnych po- pulacji śmieszki bardzo szybko i dra- stycznie spadają także liczebności powiązanych z nią pozostałych ga- tunków. Niezwykle ważnym czynni- kiem spadku liczebności głowienek okazało się także rozprzestrzenianie się obcych gatunków ryb, w tym głównie karpia, który stanowi konkurencję pokarmową dla omawianej grążycy.
We wspomnianym opracowaniu zawarto także katalog prawdopodobnych przyczyn spadków liczebności głowienek w 17 państwach objętych analizą. Polowanie jako czynnik negatywnie wpływający na liczebność głowienki zostało wskazane tyl- ko w dwóch krajach – w Rosji oraz w Bośni i Hercegowinie. W Polsce nie wykazano tego zagrożenia, a poza trzema wcześniej wymienionymi czynnikami podkreślono negatywny wpływ na krajową populację głowie- nek drapieżników (rodzimych i obcych), intensyfikację produkcji ryb na stawach hodowlanych oraz utratę zanurzonych makrofitów.
